Để tự hướng nghiệp tốt, đặc biệt là các bạn học sinh cuối cấp THCS, THPT, hoặc những bạn đã học xong TC, CĐ muốn liên thông lên các trường như: Liên thông học viện ngân hàng hoặc Liên thông đại học giao thông vận tải trước ngưỡng cửa quyết định sự nghiệp nên chọn ngành, nghề gì sẽ trải qua 6 bước tự hướng ngành nghề cơ bản như sau:
1. Tự xác định sở thích bản thân
Mỗi cá nhân đều có thể thành công hoặc phát huy lợi thế của mình nếu được làm môi trường phù hợp với tính cách và giá trị của mình. Để nhận dạng tính cách, sở thích, kỹ năng và giá trị của mình, bạn tự trả lời các câu hỏi: Bạn khá nhất ở lĩnh vực nghề nghiệp nào; Bạn thích hoặc bạn thành công nhất ở những hoạt động nào hoặc thế mạnh của bạn là gì?
Như vậy, đầu tiên phải xác định được trong những nghề bạn yêu thích, thì nghề nào là phù hợp với bạn.
2. Tìm hiểu ngành nghề – trường tương ứng
Sau khi tự nhận diện bản thân, xác định nghề phù hợp với mình, bước tiếp theo bạn sẽ tìm trường có ngành học phù hợp nhất với sở thích nghề nghiệp của mình. Điều quan trọng nhất của giai đoạn này chính là quá trình tự tìm hiểu của học sinh nhằm thu thập thông tin về các trường ĐH, CĐ, TCCN, CĐN, TCN và thiết lập mục tiêu cá nhân.
Đây giai đoạn rất quan trọng, bởi nếu đủ thông tin sẽ giúp bạn có cơ sở để xác định chính xác hơn những sở thích hay sự quan tâm của bạn mà bạn đã trả lời ở phần 1. Để thực hiện việc này, các bạn có thể tham khảo danh mục giáo dục đào tạo cấp IV – trình độ cao đẳng, đại học (với khoảng 500 ngành đào tạo trình độ đại học, cao đẳng và trên 130 ngành TCCN).
3. Tự xác định lực học
Đây là bước mà nhiều học sinh thường “nhắm mắt” bỏ qua, hoặc “đại khái” để tự hài lòng hoặc hy vọng vào sự may mắn. Nếu đại khái, xuê xoa, bỏ qua tự đánh giá năng lực hoặc sức học của bản thân thì làm tăng nguy cơ giảm khả năng trúng tuyển vào ngành học mình yêu thích.
Việc xác định năng lực sớm nhằm giúp học sinh có kế hoạch tự điều chỉnh việc học nhằm quyết tâm thực hiện được mơ ước của mình. Nếu sức học quá chênh lệch với ước mơ, nên học ở một trường khác, bậc học phù hợp để có nghề nghiệp mà mình yêu thích, và đủ sức vào theo các tiêu chí tuyển sinh của trường đó.
4. Tìm hiểu nhu cầu nhân lực các ngành nghề:
“Trong vài năm tới ngành nào là thu hút nhân lực? Ngành nào lương cao? …. “. Là những câu hỏi thường gặp trong các buổi tư vấn hướng nghiệp, tuyển sinh. Bình quân hàng năm có đến 80% học sinh có nguyện vọng học tiếp đại học, cao đẳng. Trong khi đó cơ cấu nguồn nhân lực tính đến 2015 là 59% sơ cấp nghề, TCCN là 23%, cao đẳng 6,6%, đại học 10,8%, sau đại học 0,7%, đến 2020 lần lượt là 54,2% – 27,1% – 6,8% – 11,3% – 0,7%. Như vậy, bình quân trong cả nước, học sinh chọn ngành học ở trình độ nghề, TTCN, cao đẳng nghề có nhiều cơ hội việc làm hơn.
Ngoài ra, mỗi ngành nghề khác nhau, địa phương khác nhau thì nhu cầu nhân lực theo cơ cấu đào tạo tất yếu là khác nhau, ví dụ, nhu cầu nguồn nhân lực trình độ CĐ, ĐH ngành CNTT là 65%, ngành GTVT là 36,5%, ngành du lịch 28,5%, ngành năng lượng hạt nhân 83%, ngành ngân hàng 83%, ngành tài chính 50%…
Có địa phương định hướng tăng các ngành công nghiệp chế biến, dịch vụ, xuất khẩu, gia tăng ứng dụng khoa học, kỹ thuật trong sản xuất và đời sống, nhưng học sinh của tỉnh không mặn mà khi chọn các ngành học này.
Nếu có dự tính sẽ làm việc ở địa phương nào thì học sinh nên tham khảo nhu cầu nhân lực của địa phương đó.
5. Tham khảo ý kiến của gia đình, bạn bè, nhờ họ đánh giá tính thực tế trong kế hoạch của bạn.
Tính khách quan cũng khá quan trọng để bạn có thể nhìn nhận bản thân mình đúng hơn.
6. Khi không còn điểm gì vướng mắc nữa, dán kế hoạch của bạn lên tường và bắt đầu nỗ lực thực hiện nó từ ngày hôm nay.
Hãy nhớ rằng, quyết định những mục tiêu cho sự nghiệp của bạn không phải là một công việc nhanh chóng chỉ cần mất một vài giờ. Đó là một quá trình lâu dài đòi hỏi bạn phải kiên trì và quyết tâm.
Nguyễn Nghiêm
